“เพลงไวรัล” หากพูดถึงคำนี้คนส่วนมากจะคิดกันไปก่อนแล้วว่าจะต้องเป็นเพลงสนุกมีเนื้อหาไม่จริงจัง หรือหากมีเนื้อหาจริงจังก็โอนเอนไปทางแนวโรแมนติกหรือเสียดสีอะไรสักอย่างหนึ่ง หลายเพลงบนแพลตฟอร์มสำหรับโพสต์วิดีโอและวิดีโอสั้นจึงเต็มไปด้วยเพลงฮิตติดหูที่อาจไม่ได้สาระสำคัญอะไรมากมายนัก ทว่าสำหรับเพลงที่ฮอตฮิตชนิดหยุดไม่อยู่ในช่วงเดือนมิถุนายนต่อเดือนกรกฎาคม 2023 คงหนีไม่พ้น “Makeba” ผลงานเพลงติดหูที่สร้างกระแสไวรัลไปทั่วทั้งโซเชียลมีเดีย เบื้องหลังของเพลงนี้ที่ถูกนำมาประกอบท่าเต้นต่างๆ นั้นกลับมีเรื่องราวเบื้องหลังที่จริงจังกว่าที่คิด

Jain ศิลปินเจ้าของเพลง Makeba / ภาพ: Teen Vogue

     เพลงนี้ไม่ใช่เพลงใหม่แกะกล่องแต่อย่างใด “Makeba” ถูกปล่อยออกมาตั้งแต่ปี 2015 โดยเป็นผลงานของ Jain นักร้องและนักแต่งเพลงชาวฝรั่งเศส ภายใต้อัลบั้มชื่อ “Zanaka” เนื้อเพลงและท่วงทำนองบางส่วนชวนให้ขยับโยกย้ายตาม “Ooh wee, Makeba, Makeba ma che bella Can I get a “ooh wee”? Makeba Makes my body dance for you” ท่อนฮุคนี้กลายเป็นกระแสฮิตบนโซเชียลมีเดียหลังจากเพลงถูกปล่อยมานานร่วม 8 ปี ซึ่งเนื้อหาที่มีวลี “me che bella” แปลว่า “ช่างสวยอะไรเช่นนี้” และการละเล่นเต้นรำผลักดันให้เพลงนี้ฮิตติดกระแสชนิดหยุดไม่อยู่จริงๆ

Miriam Makeba วีรสตรีผู้เป็นแรงบันดาลใจของเพลง Makeba / ภาพ: Spotify

     เรื่องราวเบื้องหลังกลับไม่ได้มีแค่ความสนุกสนาน เจนต้องการนำเสนอผลงานเพลงทั้งอัลบั้มที่กล่าวไปเพื่อรำลึกถึง Miriam Makeba ศิลปินและนักกิจกรรมชาวแอฟริกาใต้ผู้ถูกขนานนามด้วยฉายา “Mama Africa” เธอคือหญิงสาวผู้ยืนหยัดเรียกร้องสิทธิความเท่าเทียมอันเชื่อมโยงกับปัญหาเชิงชาติพันธุ์ มิเรียมต่อสู้เพื่อคานอำนาจของ “รัฐบาลคนขาว” ในประเทศและกลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของความยุติธรรม สิทธิ และเสรีภาพของกลุ่มคนแอฟริกันที่ต่อสู้ให้ได้มาซึ่งความเสมอภาคในดินแดนตัวเอง นอกจากนี้พลังของเธอยังส่งต่อถึงนานาประเทศทั่วโลก ไม่เพียงแต่ดินแดนในทวีปแอฟริกาเพียงเท่านั้น

Miriam Makeba ขณะเตรียมกล่าวสุนทรพจน์บนเวทีสหประชาชาติในเดือนตุลาคม 1964 / ภาพ: Nation Unies - Teddy Chen

     “ชาติพันธุ์อื่นไม่เคยมีตัวตนหรืออยู่อาศัยในพื้นที่ไหนมาก่อน เพียงแค่คนขาวมาพวกเขาก็ค้นพบดินแดน และหลังจากนั้นพวกเขาถึงมีตัวตน” ประโยคเด็ดของมิเรียมที่เสียดสีความจริงในการสร้างประวัติศาสตร์ของเหล่านักสำรวจจากตะวันตก เธอสร้างพลังอันใหญ่หลวงเพื่อสร้างพื้นที่ให้กับกลุ่มชาติพันธุ์ดั้งเดิม มากไปกว่านั้นยังส่งพลังใต้ดินผ่านบทเพลงจนกลายเป็นที่เลื่องลือ นั่นทำให้ผลงานของศิลปินผู้ยืนหยัดกับกลุ่มชนชาติพันธุ์ดั้งเดิมถูกแบนอย่างแพร่หลาย เนื่องจากพลังเหล่านี้สอดแทรกจนอาจเป็นภัยต่อความมั่นคงของรัฐในยุคนั้นเลยทีเดียว

การเต้นเพลง Makeba ของสาวๆ ดาวติ๊กต๊อกทั่วโลกที่ไม่ได้สอดคล้องกับแนวทางดั้งเดิมของเพลงเลยแม้แต่น้อย / ภาพ: I'M COOL - YouTube

     กลับมาที่ผลงานของเจน อัลบั้มเมื่อปี 2015 พูดถึงเรื่องราวของแม่ซึ่งมีเชื้อสาย “Franco-Malagasy” และแน่นอนว่าผลงานโดดเด่นอย่างเพลง “Makeba” ก็มาพร้อมการรำลึกถึงวีรสตรีผ่านเนื้อร้องที่ช่วงเวลาสั้นๆ ในวิดีโอบนต๊อกต๊อกหรืออินสตาแกรมตัดทอนออกไปจนความหมายของเพลงไม่ได้สื่อสารตามแบบฉบับดั้งเดิม โดยท่อนที่ถูกตัดทอนออกไปเช่น “Nobody can beat the Mama Africa. You follow the beat that she’s gonna give ya. Only her smile can all make it go. The sufferation of a thousand more.” และ “I wanna hear your breath just next to my soul. I wanna feel oppressed without any rest. I wanna see you sing, I wanna see you fight. ‘Cause you are the real beauty of human right.” ทั้งหมดนี้กล่าวถึงมิเรียมเพื่อรำลึกถึงวีรกรรมอันหาญกล้าที่ต่อสู้อย่างแข็งแกร่ง

Miriam Makeba กำลังขึ้นร้องเพลงกับ Dizzy Gillespie ในประเทศฝรั่งเศสเมื่อปี 1991 หลังจากได้รับการปลดแบนจากประเทศแอฟริกาใต้แล้ว / ภาพ: UNHCR

     เธอที่เคยถูกขับไล่ออกจากประเทศเมื่อปี 1990 จากแรงกดดันมหาศาลระหว่างการพัฒนาเชิงแนวคิดความเท่าเทียมระดับโลก รัฐบาลแอฟริกาใต้ยกเลิกการแบนมิเรียม ซึ่งเป็นเหตุการณ์เดียวกับการปล่อยตัว Nelson Mandela บุคคลสำคัญทางประวัติศาสตร์ของโลกที่ยืนหยัดต่อสู้เรื่องความไม่เท่าเทียมระหว่างชาติพันธุ์ และบุคคลผู้นี้เคยกล่าวไว้ว่า “เพลงของเธอ (มิเรียม) สร้างแรงบันดาลใจกับพลังความหวังในตัวพวกเราทั้งหมด” เรื่องราวทั้งหมดถูกรำลึกอีกครั้งในปี 2015 กับเพลงของเจนดั่งที่กล่าวไปก่อนหน้า สะท้อนภาพให้เห็นว่าเพลงที่ทุกคนกำลังสนุกกับท่อน “Ooh-Wee!” นั้นมีเรื่องราวเบื้องหลังอันทรงพลังซ่อนอยู่ ต่อไปใครฟังเพลง “Makeba” บนแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียอาจต้องนึกถึงเรื่องราวที่ยิ่งใหญ่นี้ไปพร้อมกับท่วงทำนองและท่าเต้นสนุกสนาน