เจาะลึกเมื่อโลกเข้าสู่ยุคไร้พรมแดน แต่ทำไมอาหารถึงเป็นวัฒนธรรมที่แข็งแกร่งที่สุด...

     โลกเราขึ้นชื่อว่าพัฒนามาถึงยุคโลกาภิวัตน์ ยุคที่จะแปรเปลี่ยนกำแพงที่ขวางกั้นระหว่างมนุษย์จากหลากพื้นที่หลากวัฒนธรรมให้เชื่อมโยงกันได้อย่างแน่นแฟ้นมากขึ้น การถ่ายทอดวัฒนธรรมหนึ่งสู่อีกวัฒนธรรมหนึ่งล้วนมีสื่อกลางเสมอ และแน่นอนว่าอาหารคือสื่อกลางสำคัญที่ทำให้สังคมต่างท้องถิ่นสอดประสานกันได้อย่างลงตัว ทว่าอาหารกลับเป็นสิ่งที่บ่งบอกอัตลักษณ์อย่างชัดเจน ดังนั้นอาหารหลากหลายจากหลากหลายเชื้อชาติจึงมีข้อกำหนดบางอย่าง หากกฎเกณฑ์การทำหรือผลลัพธ์ผิดเพี้ยนจนเกินก็อาจทำให้เจ้าของวัฒนธรรมเกรี้ยวกร้าวได้เช่นกัน

Uncle Roger บทบาทสมมติที่ Nigel Ng พัฒนาเพื่อมาวิจารณ์เสียดสีแบบเผ็ดกับการทำอาหารเอเชียผิดตำราของเหล่าเชฟตะวันตก / ภาพ: Uncle Roger

     เราจะเห็นว่าชาวตะวันตกจำนวนมากเริ่มสอนการทำอาหารเอเชีย ซึ่งแรกเริ่มเดิมทีในยุคดิจิทัลช่วงต้น เชฟชื่อดังล้วนรังสรรค์เมนูอาหารเอเชียด้วยความรู้สึก อีกทั้งยังปรับแต่งตามใจชอบ เป็นเหตุให้เราจะเห็นอาหารที่เราคุ้นเคยมากมายมาในรูปแบบสุดผิดเพี้ยน ยกตัวอย่างเช่น ข้าวกะเพราในประเทศตะวันตก ราเมน และอีกหลากหลายเมนูจากหลากหลายชาติ ฮีโร่ขี่ม้าขาวที่ใช้มุกตลกมาจิกกัดการกระทำแบบนี้คือ Uncle Roger ชายหนุ่มเสื้อส้มที่วิพากษ์วิจารณ์การทำอาหารเอเชียอย่างดุเดือด พร้อมเสริมความรู้ในสูตรการทำอันตรงตามตำรับด้วย เมื่อมีสิ่งที่มาหักล้างการทำให้สูตรอาหารผิดเพี้ยนจากชาวตะวันตก สูตรอาหารมากมายเริ่มมุ่งหาความดั้งเดิมตามแบบฉบับเจ้าของวัฒนธรรมมากขึ้น

ตัวอย่างอาหารฟิวชั่นที่มีการพัฒนาโดยนำจุดเด่นของแต่ละวัฒนธรรมมาผสมผสานโดยไม่ได้ชูหรือตีฉลากว่าเป็นอาหารดั้งเดิมหรืออาหารเด่นของกลุ่มสังคมหนึ่ง / ภาพ: Advanced Biotech

     อาหารฟิวชั่นหรืออาหารดัดแปลงนั้นต่างออกไปในประเด็นนี้ เพราะอาหารฟิวชั่นโดยหลักไม่ได้ใช้ความ “แท้” มาเป็นจุดขาย การผสมผสานอาหารจากต่างวัฒนธรรมทำให้เกิดสิ่งใหม่ ไม่ใช่การยำรวมสิ่งของจากวัฒนธรรมเดิมด้วยความไม่เคารพจนเกิดเป็นสิ่งใหม่ที่อาจทำให้เจ้าของวัฒนธรรมรับไม่ได้ แน่นอนว่าข้อจำกัดบางอย่างอาจส่งผลให้สูตรดั้งเดิมไม่ใช่สิ่งที่ง่ายต่อการทำตามหรือแนะนำให้คนพื้นที่นั้นๆ ลองทำ ดังนั้นจึงมีการปรับเปลี่ยนทั้งวัตถุดิบ เทคนิค รวมถึงวิธีการเสิร์ฟบ้างเล็กน้อย ตรงนี้ยังไม่ใช่ปัญหา เพราะเป็นสิ่งที่รับได้ ทว่าการชูจุดขายด้วยวิธีการมักง่ายหรือฉีกบรรทัดฐานของเมนูบางเมนูจนเกินขอบเขตคือความผิดอันใหญ่หลวงที่ทำต่อวัฒนธรรมอื่นโดยสนใจไม่เพียงพอ

เมนูคาร์โบนาร่า เมนูสุดเรียบง่ายคลาสสิกของชาวอิตาเลียนที่ถูกดัดแปลงจนผิดเพี้ยนไปทั่วโลก / ภาพ: Springlane

     จะว่าไปเรื่องวัฒนธรรมเป็นเรื่องละเอียดอ่อนและยุคดิจิทัลก็แสดงให้เห็นถึงความใส่ใจในการรักษารากเหง้าของวัฒนธรรมตัวเองไว้ภายใต้สภาพแวดล้อมของโลกไร้พรมแดน ประเทศที่ได้รับการพูดถึงจนถูกนำมาทำเป็นมีมหรือคลิปไวรัลคงหนีไม่พ้นประเทศอิตาลี ซึ่งเหล่าชาวอิตาเลียนล้วนหวงแหนมรดกทางวัฒนธรรมด้านอาหารอย่างมาก การหักเส้นพาสต้า การทำซอสแบบมั่วซั่ว หรือแม้แต่การสรรสร้างเมนูใหม่ในแบบฉบับแปลกประหลาดทำให้คนอิตาเลียนเกรี้ยวกราดเลยทีเดียว นี่เป็นชนชาติยุโรปที่ถูกหยิบยกมาพูดถึงเกี่ยวกับประเด็นนี้ เพราะละเอียดอ่อนของชาวอิตาเลียนช่างคล้ายคลึงกับชาวเอเชียเมื่อวัฒนธรรมของพวกเขาถูกดัดแปลงหรือย่ำยีเช่นนี้

พิซซ่าสไตล์ประจำเมืองชิคาโกที่แม้จะมีรากฐานจากอาหารอิตาเลียน แต่ก็มีเอกลักษณ์และนำเสนอในรูปแบบอาหารท้องถิ่นของตัวเอง / ภาพ: Food Network

     ศัตรูตัวฉกาจของวัฒนธรรมอาหารอิตาเลียนต้องยกให้กับวัฒนธรรมอาหารของประเทศสหรัฐอเมริกา แรกเริ่มเดิมทีสูตรอาหารอิตาเลียนได้รับจากผู้อพยพ ทว่าเมื่อเวลาผ่านไปชาวอเมริกันมีวิธีการนำเสนออาหารดัดแปลงเป็นของตัวเอง ถึงกระนั้นก็ไม่ใช่เรื่องน่าหงุดหงิดกวนใจ เพราะอาหารจากรากเหง้าวัฒนธรรมอิตาเลียนหลายเมนูกลายเป็นเมนูประจำพื้นถิ่นของอเมริกาไปแล้วเรียบร้อย ยกตัวอย่างเช่นพิซซ่าจากเมืองต่างๆ ที่มีเอกลักษณ์สำคัญต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นนิวยอร์กหรือชิคาโกก็ตาม แล้วอะไรกันที่ทำให้เจ้าของวัฒนธรรมอาหารเดือดดาลในขณะที่โลกกำลังเข้าสู่สภาวะไร้พรมแดนขึ้นเรื่อยๆ

พิซซ่าแบบโคนที่คลุกเคล้าด้วยพาสต้าและซอสชีส การผสมผสานของอิตาเลียนแบบเละเทะจนชาวอิตาเลียนอาจน้ำตาตกใน / ภาพ: Foodbeast

     คำตอบอยู่ไม่ไกล...ลองมองหาช่องทำอาหารง่ายๆ ภายใน 5 นาทีหรืออะไรแบบนี้ จะเห็นว่าทุกอย่างรวบรัดและสรรสร้างเมนูที่ไม่พิถีพิถันอย่างยิ่ง และเมื่อชาวอิตาเลียนจริงจังกับอาหาร ความไม่ละเอียดลออช่างสะกิดใจพวกเขาเหลือเกิน และแน่นอนว่าเมนูพาสต้า หรือเมนูยอดฮิตอื่นๆ ที่มีรากฐานจากอาหารอิตาเลียนมักถูกใช้ทางลัดเพื่อความอร่อยแบบรวดเร็วเกินไป มรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าจึงถูกด้อยค่าลงตามมุมมองเจ้าของวัฒนธรรมบางกลุ่ม นอกจากนี้การคลุกเคล้าอาหารทุกอย่างจนมั่วซั่วยิ่งชวนหงุดหงิด กระแสไวรัลคลิปพิซซ่าโคนสอดไส้พาสต้า ท็อปด้วยซอสชีสอีกทีหนึ่งสะท้อนให้เห็นวัฒนธรรมการรับประทานอาหารที่แตกต่างและตรงนี้อาจทำให้เราได้เห็นน้ำตาชาวอิตาเลียน เพราะการพัฒนามาเคียงคู่กับการรักษาความเป็นเนื้อแท้บางอย่าง การละเลยความดั้งเดิมโดยทำให้มันบิดเบี้ยวจากที่เคยเป็นล้วนเกิดปัญหาความขัดแย้งทางจิตใจ ในเมื่อโลกยุคโลกาภิวัตน์ถูกพูดถึงว่าไร้พรมแดน แต่อย่าลืมเลยว่ามันไม่ได้ไร้กฎเกณฑ์หรือเส้นแบ่งทางวัฒนธรรมเฉพาะเอาไว้ด้วย