ผิดตรงไหน...ถ้านางเงือกจะตัวดำ และไม่ได้เป็นเหมือนภาพฝันวัยเด็กของใครๆ

     กำลังตกเป็นเป้าวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนาหู สำหรับภาพยนตร์เรื่อง The Little Mermaid เวอร์ชั่นคนแสดงของค่ายดิสนีย์ ที่เคยถูกพูดถึงอยู่ช่วงหนึ่งผ่านแฮชแท็ก #NotMyAriel เมื่อครั้งที่ทางค่ายดิสนีย์ได้ออกมาประกาศรายชื่อนักแสดงนำอย่าง Halle Bailey ศิลปินผิวดำมากความสามารถ ที่ทั้งสร้างความเซอร์ไพรส์ และความไม่พอใจให้เกิดขึ้นในหมู่แฟนคลับดิสนีย์และผู้ชมขาจรไปพร้อมๆ กัน ทว่ากระแสการวิพากษ์วิจารณ์ดังกล่าวก็กลับมาเข้มข้นอีกครั้ง เมื่อดิสนีย์ได้ปล่อยคลิปตัวอย่างภาพยนตร์ออกมาให้ได้ชมกันอย่างเป็นทางการ ซึ่งผลที่ตามมาก็ดูจะไม่ค่อยสู้ดีนัก เพราะเพียงแค่ไม่กี่วัน ยอด Dislike บนแพลตฟอร์มยูทูปกลับถูกถล่มกดจนทะลุ 1 ล้านครั้ง จากความไม่พอใจของเหล่าผู้ชมที่มองว่า ‘การคัดเลือกเอานักแสดงผิวดำมาสวมบทเป็นเงือกน้อยที่ต้นฉบับเป็นตัวการ์ตูนผิวขาวนั้น’ เป็นเรื่องไม่ถูกต้อง กระทั่งมีการค่อนแคะว่าดิสนีย์กำลัง WOKE มากเกินไป

     (ตามไปอ่านเรื่องราวเกี่ยวกับประเด็นการยัดเยียดการตื่นรู้ของค่ายดิสนีย์ต่อได้ที่ จุดประเด็นเจ้าหญิงดิสนีย์เวอร์ชั่นคนแสดง กับข้อครหาว่า 'ยัดเยียด' ความหลากหลายมากเกินไป )

     คำวิพากษ์วิจารณ์บนโลกโซเชียลมีเดียถูกแบ่งออกเป็นสองฝั่งอย่างเข้มข้น ทั้งฝั่งไม่เห็นด้วยและฝั่งที่เห็นด้วย โดยในฟากฝั่งของเหล่าผู้ชมที่ไม่เห็นด้วยนั้นชูประเด็นน่าสนใจว่า ‘นี่คือการฉีกทำลายภาพจำวัยเด็ก’ ของพวกเขาให้ขาดวุ่นวิ่นอย่างไร้ความปราณี เนื่องจากภาพจำของพวกเขาคือเงือกสาวแอเรียลในผิวสีขาวและผมยาวสลวยสีส้มโดดเด่น การแคสติ้งนักแสดงผิวดำมารับบทดังกล่าวจึงเป็นเหมือนการทำลายภาพจำดั้งเดิมที่ดิสนีย์เคยสร้างเอาไว้ หรือแม้แต่ไม่ตรงตามเทพนิยายของแอนเดอร์เซ่นที่เขียนเอาไว้ ก็เลยต้องโยนให้เป็นความผิดของค่ายดิสนีย์แบบเต็มๆ ที่ดันทุรังตามยุคสมัยของสังคมตื่นรู้มากเกินไป จนทำให้ยอดดิสไลก์พุ่งไกลไปถึง 1 ล้านครั้งในที่สุด

 

     กระนั้นก็นับเป็นข้อถกเถียงที่น่าสนใจไม่น้อย ถึงขั้นที่หลายคนต้องหันไปตั้งคำถามกับตัวเองว่า ‘แล้วเราจำเป็นต้องทำตามแอนิเมชั่นและปกรณัมปรัมปราที่ถูกแต่งขึ้นตามจินตนาการของผู้แต่งและไม่มีตัวตนอยู่จริงในหน้าประวัติศาสตร์เสมอไปด้วยหรือ” แล้วตกลงประเด็นเรื่องการทำร้ายทำลายภาพจำวัยเด็ก มันเป็นปัญหาของใคร ของผู้สร้างหรือของคนดู กันแน่

     สำหรับผู้เขียนเองมองว่า การดัดแปลงในโลกภาพยนตร์ ซีรี่ส์ หรือแม้แต่ละคร เป็นไปได้ 2 มิติใหญ่ๆ คือการดัดแปลงจากต้นฉบับอันเป็นปรัมปรา ปกรณัม เรื่องเล่า หรือเรื่องแต่งจากจินตนาการ การดัดแปลงจากแหล่งข้อมูลเหล่านี้ สำหรับผู้เขียนมองว่าไม่เห็นจำเป็นต้องทำตามต้นฉบับดั้งเดิมไปเสียทุกอย่าง ตัวละครในนิทานปรัมปราล้วนถูกสร้างขึ้นมาจากจินตนาการของผู้เขียนทั้งสิ้น ซ้ำร้ายในบางเรื่องตัวละครยังถูกบรรยายไว้อย่างคลุมเครือไม่ชัดเจน การถูกหยิบขึ้นมาสร้างเป็นภาพยนตร์ในครั้งแรก แล้วตีความลักษณะตัวละครเป็นแบบหนึ่ง ก็ใช่ว่าการหยิบนิทานเรื่องนั้นมาสร้างเป็นครั้งที่สองแล้วตีความหรือนำเสนอลักษณะตัวละครต่างจากเวอร์ชั่นแรกจะเป็นเรื่องที่ผิดเสมอไป จริงอยู่ที่อาจทำลายภาพจำจากเวอร์ชั่นแรกที่หลายคนโหยหา แต่เวอร์ชั่นต่อไปคุณก็อาจจะเห็นนางเงือกที่แปลกไปจากนี้อีกมากโขก็เป็นได้ ก็เพราะตัวละครที่ว่านั้นน่ะ มันคือ ‘จินตนาการ’ ที่ไม่มีอยู่จริง และสามารถถูกตีความไปได้อย่างไม่รู้จบ ซึ่งถ้าอยากจะให้เป๊ะที่สุด...ก็คงจะต้องลำบากดิสนีย์ให้ไปหาจับนางเงือกจริงๆ มาย้อมผมสีส้ม แล้วเริงระบำใต้น้ำ พร้อมสอนให้ร้องเพลง Part of Your World ตั้งแต่เวอร์ชั่นแรกด้วยแล้วล่ะ

     มิติที่สองคือต้นฉบับประเภทบันทึก พงศาวดาร หรือประวัติศาสตร์ ที่มีการกล่าวถึงตัวละครบุคคลนั้นอย่างชัดเจนถึงลักษณะ และเคยมีตัวตนอยู่จริง พร้อมหลักฐานที่ทำให้เห็นรูปพรรณสัณฐานของบุคคลนั้น ประเภทนี้ผู้เขียนก็ไม่เห็นด้วยถ้าจะ WOKE โดยไม่ดูหรือศึกษาหลักฐานเชิงประวัติ เช่นกรณีของแอนน์ โบลีน ที่มีการแคสติ้งเอานักแสดงผิวดำมาเล่น นั่นก็นับเป็นกรณีที่ผู้เขียนไม่ค่อยจะเห็นด้วยสักเท่าไหร่นัก โดยที่ไม่ได้มีปัญหากับคนผิวดำ หรือการเหยียดสีผิวแต่อย่างใด เพราะหากแคสติ้งเอาคนเอเชียมาสวมบทเดียวกัน คำตอบที่ออกมาก็เหมือนเดิมคือ...ไม่! ทว่าเราก็ไม่ควรจะยัดเยียดให้ผู้ชมมากเกินไป ยังมีตัวละครบุคคลผิวดำหรือคนเอเชียบนหน้าประวัติศาสตร์อีกมากมายที่ควรจะหยิบยกเอาความมานะอดทน ความกล้าหาญ และเรื่องราวน่ายกย่องบนหน้าประวัติศาสตร์อันน่าภาคภูมิใจของพวกเขาขึ้นมาเล่าถึงผ่านนักแสดงผิวดำ อีกทั้งยังมีอีกหลายวิธีที่จะสามารถสร้างความเท่าเทียมให้เกิดขึ้นได้เช่นกัน

     สรุปง่ายที่สุดจากผู้เขียนก็คือ ‘ชอบก็ไปดู และไม่ชอบก็ไม่ต้องไปดู รอดูเวอร์ชั่นอื่นหลังจากนี้ที่ตรงจริตกับคุณ แค่นั้น’ หากคนที่ไม่ชอบและไม่ไปดูจนภาพยนตร์เรื่องนี้เจ๊งไม่เป็นท่า นั่นก็กลายเป็นบทเรียนของค่าย หรือหากคนชอบและไปดูจนภาพยนตร์ประสบความสำเร็จขึ้นมา นั่นก็จะกลายเป็นจุดเริ่มต้นของการจุดประกายหนทางของการตีความใหม่ในอุตสาหกรรมภาพยนตร์โลกก็เป็นได้ ทว่าผู้เขียนจะไม่ห้ามให้ทั้งคนที่ไม่เห็นด้วยและคนที่เห็นด้วยหยุดพูดหรือวิพากษ์วิจารณ์ถึงประเด็นดังกล่าว เพราะสิ่งนั้นคือเสรีภาพในการพูดที่เราต่างถูกริดรอนกันมามากพอแล้วในประเทศนี้ และผู้เขียนก็มองว่าการถกเถียงกันเพื่อตกตะกอนความคิดคือพฤติกรรมของสังคมศิวิไลซ์ที่ควรจะเป็น ตราบใดก็ตามที่คุณยังไม่สร้างอาชญากรรมทางคำพูด ลากเอา History of Slavery มาล้อเลียนย่ำยี หรือเลยเถิดไปจนถึงการด่าทอประวัติศาสตร์ของคนผิวดำและเหยียดหยามเชื้อชาติของคนอื่น การวิพากษ์วิจารณ์ยังคงเป็นหนทางให้เราหาคำตอบร่วมกันได้เสมอ อีกทั้งการไม่เห็นด้วยในการแคสติ้งเอานักแสดงผิวดำมารับบทแอเรียลก็ไม่ใช่การจมปลักอยู่ใน Beauty Standard เก่าเก็บ หรือเหยียดความงามอื่นๆ เสมอไป เราต่างต้องทำความเข้าใจสิ่งนี้ และใช่...เชิญถกเถียงกันต่อไป นั่นแหละถูกต้องแล้ว