เปิดชีวิต Masahisa Fukase ตำนานช่างภาพผู้ถ่ายเพียงภรรยาและอีกา กับเรื่องราวด้านมืดของเขา

     “ศิลปินต้องมีลายเซ็นเป็นของตัวเอง” ไม่ว่าจะเป็นศิลปินแขนงใดก็ตาม สิ่งสำคัญคือเอกลักษณ์อันโดดเด่นในผลงานที่ชี้ให้เห็นว่านี่คือผลผลิตเชิงศิลป์ของเจ้าตัว ไม่ว่าจะมันเรียบง่ายหรือซับซ้อน แต่ถ้าสะท้อนถึงตัวตนในแง่มุมใดก็ตามก็ถือเป็นความโดดเด่นของงานศิลปะที่หลายคนจะจดจำไปตลอด ซึ่ง Masahisa Fukase คือหนึ่งในศิลปินผู้บันทึกภาพถ่ายที่มีเอกลักษณ์ชัดเจนที่สุด เพราะมีเพียง 2 สิ่ง(หลัก)ที่เขาถ่ายในชีวิตคือภรรยาและอีกาเพียงเท่านั้น เรื่องราวผ่านผลงานของเขากลายเป็นตำนานและได้รับการพูดถึงจวบจนปัจจุบัน

ผลงานภาพ Yugi จากปี 1968 / ภาพ: Artsy

     จุดเริ่มต้นของเขาที่สร้างชื่อและดำรงลายเซ็นบนงานถ่ายภาพมาโดยตลอดคือการถ่ายภาพภรรยาคนแรก Yukiyo Kawakami ซึ่งภาพถ่ายถูกรวบรวมเป็นหนังสือภาพที่หายากและมีราคาแพงมากภายใต้ชื่อ ‘Yugi’ พิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกในปี 1971 ทว่าจุดนี้ก็ยังไม่ใช่จุดเริ่มต้นของตำนานช่างภาพผู้บันทึกความทรงจำเกี่ยวกับภรรยาขั้นสูงสุด เพราะเซ็ตภาพที่ทุกคนจดจำได้คือภรรยาคนที่ 2 คือ Yōko Wanibe เธอคือนางแบบที่ถูกจ้างมาเพื่อถ่ายภาพในปี 1964 หลังจากนั้นทั้งคู่ก็เริ่มลงเอยกันด้วยความรัก หลังจากนั้นภาพของโยโกะก็กลายเป็นชิ้นงานสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์วงการศิลปะที่มาซาฮิสะเป็นคนเขียนด้วยภาพถ่าย

Yōko Wanibe ในงานแต่งงาน บันทึกภาพโดยสามีของเธออย่าง Masahisa Fukase / ภาพ: Michael Hoppen Gallery

     ผลงานของช่างภาพชาวญี่ปุ่นคนนี้มีเอกลักษณ์ชัดเจน เขาเก็บโมเมนต์ต่างๆ ของภรรยาไว้อย่างครบถ้วน และเซ็ตงานที่ทำให้เขาโด่งดังและทุกคนจดจำได้คือการบันทึกภาพขณะโยโกะออกจากบ้านและกลับมาบ้านอีกครั้ง โมเมนต์ของภาพถ่ายนี้ถ่ายทอดเรื่องราวที่ดูเหมือนโรแมนติก และกิริยาท่าทางของโยโกะก็แสดงออกถึงความตั้งใจในการโพสต์ให้สามีถ่ายภาพด้วยเช่นกัน เรื่องราวเบื้องหน้าของเซ็ตภาพถ่ายภรรยาถูกจดจำอย่างหนักแน่นในห้วงความคิดของคนเสพศิลปะ และมันก็ถูกนำมาเผยแพร่ซ้ำแล้วซ้ำอีกจนทำให้ชื่อของมาซาฮิสะติดในทำเนียบช่างภาพระดับตำนานผู้โด่งดัง

ตัวอย่างเซ็ตภาพอีกาที่นำเสนอด้วยความหม่นหมองและดำมืดผ่านสไตล์โมโนโครม สะท้อนจิตใจอันแหลกสลายหลังการหย่าร้างของ Masahisa Fukase / ภาพ: Michael Hoppen Gallery

     แต่แล้วชีวิตก็ผันเปลี่ยน จากภรรยาสู่อีกา เรื่องราวนี้เริ่มขึ้นเมื่อการหย่าร้างเกิดขึ้นในปี 1976 ช่างภาพมือทองที่เคยบันทึกแต่ภาพภรรยามีปัญหาดื่มหนักและรู้สึกซึมเศร้าอย่างรุนแรง เพียงไม่กี่เดือนหลังจากโยโกะละทิ้งความสัมพันธ์นี้ไป เขาหันมาถ่ายภาพอีกาในหลากหลายอิริยาบถและสถานที่ มุมมองภาพสไตล์โมโนโครมสื่ออารมณ์ถึงความดำมืดภายในจิตใจ ซึ่งสอดคล้องกับสัญญะในวัฒนธรรมญี่ปุ่นที่ระบุว่าอีกานั้นสื่อถึงความรักที่สูญหายหรือการอกหัก เขาดำเนินการถ่ายภาพนี้นานร่วม 6 ปี (1976 - 1982) และพิมพ์เผยแพร่หนังสือภาพอีกาครั้งแรกในปี 1986 หลังจากนั้นทุกคนก็จดจำว่านอกจากเขาจะถ่ายภาพภรรยาแล้วอีกหนึ่งสิ่งที่เป็นดั่งลายเซ็นเสมอมาคืออีกา

Yōko Wanibe ที่กำลังออกจากบ้านหันหน้ามาโพสให้ Masahisa Fukase ถ่ายภาพจนกลายเป็นเซ็ตภาพไอคอนิกของวงการศิลปะ / ภาพ: Tate

     เรื่องราวรักโรแมนติกปนเศร้าคลุกเคล้ากับความขมขื่นดูเหมือนบทละครชั้นยอดที่ทำให้เรื่องราวเบื้องหลังการถ่ายภาพทรงคุณค่า แต่แท้จริงแล้วในมุมของโยโกะกลับไม่ได้สวยหรูเช่นกัน มาซาฮิสะเสพติดการถ่ายภาพอย่างหนักจนทำให้เธอรู้สึกว่าเธอเป็นเหมือนวัตถุ และคิดว่าสามีประคองความสัมพันธ์ไว้เพื่อผลงานศิลปะเท่านั้น นี่คือเหตุผลเบื้องหลังการหย่าร้างที่ทำให้ช่างภาพผู้โด่งดังจิตใจแหลกสลาย ถึงแม้ว่าทั้งคู่จะยังรักษาสถานะความสัมพันธ์ด้วยคำว่า “เพื่อน” ก็ตาม หลังจากเหตุการณ์การหย่าร้างมาซาฮิสะไม่สามารถฟื้นตัวได้เฉกเช่นเดิม ผลงานในช่วงเวลาทองของการถ่ายภาพภรรยาและอีกาในช่วงหลังการหย่าร้างไม่นานคือสุดยอดผลงานที่มีคนจดจำได้มากที่สุดแล้ว

ภาพถ่าย Masahisa Fukase และภรรยา Yōko Wanibe จากปี 1974 ซึ่งเป็นเวลาประมาณ 2 ปีก่อนแยกทางกัน / ภาพ: No Brash Festivity

     ความโหดร้ายของเรื่องราวนี้ต่อยอดจากคำสัมภาษณ์ของโยโกะเกี่ยวกับชีวิตคู่ที่ขาดสะบั้น เธอระบุว่ามันเป็นเหมือนความหมองคล้ำของชีวิตที่ถูกกระทำด้วยความรุนแรง จนเกิดความคิดชั่วขณะเกี่ยวกับการฆ่าตัวตาย เธอย้ำชัดว่าสามีมองเห็นตัวตนของเธอผ่านเลนส์เท่านั้น แทบไม่เคยเห็นตัวตนของเธอจริงๆ เลย และเธอยังย้ำด้วยว่า “สิ่งที่เขาเห็นผ่านเลนส์นั่นไม่ใช่ฉัน เป็นเพียงบางสิ่งที่ไม่ใช่ตัวเขาเท่านั้นเอง” สะท้อนภาพให้เห็นว่าชีวิตของภรรยาที่พยายามโพสต์ท่าพร้อมแสดงอากัปกิริยาที่น่าสนใจนั้นรู้สึกว่าตัวเองเป็นเพียงวัตถุ ไม่ได้มีความสำคัญหรือถูกมองเป็นคู่รัก หรือแม้แต่มนุษย์เองก็ตาม นี่คือความโหดร้ายของศิลปินที่ผลิตผลงานศิลปะด้วยความเสพติดกับการถ่ายภาพอย่างถึงที่สุด

ภาพถ่ายอีกมู้ดหนึ่งของ Yōko Wanibe ที่ Masahisa Fukase บันทึกไว้ ซึ่งเธอแสดงอากัปกิริยาแตกต่าง และถูกวิเคราะห์ว่ามีหลายครั้งที่เธอก็ไม่ได้รู้สึกอยากถ่ายภาพเท่าไหร่นัก / ภาพ: Michael Hoppen Gallery

     บั้นปลายชีวิตของมาซาฮิสะนั้นค่อนข้างมั่นคงขึ้นหลังจากแต่งงานใหม่ในปี 1982 ซึ่งทำให้เขาหยุดถ่ายภาพอีกาอันเป็นผลงานชิ้นไอคอนิก ทว่าในปี 1992 เหตุร้ายก็เกิดขึ้นเมื่อเขาตกบันได ณ บาร์โปรด ก่อนที่เข้าสู่อาการโคม่ายาวนานถึง 20 ปี อดีตภรรยาอย่างโยโกะแวะมาเยี่ยมเยียนทุก 2 เดือน ซึ่งอาจจะไม่รู้ตัวหรือรู้สึกถึงการปรากฏตัวของเธอเลยด้วยซ้ำ เขาเสียชีวิตในปี 2012 และฝากไว้เพียงผลงานอมตะที่ทุกคนจดจำได้เป็นอย่างดีกับใบหน้าภรรยาอย่างโยโกะและเหล่าอีกาจำนวนนับไม่ถ้วน ถึงแม้จะเจอเรื่องร้ายและรู้สึกถึงความหม่นหมองระหว่างใช้ชีวิตคู่ ทว่าโยโกะยังคงชื่นชมและเป็นผู้สนับสนุนผลงานของเขาเสมอมา และนี่คือเรื่องราวของสุดยอดช่างภาพที่ถูกจดจำในฐานะผู้บันทึกภาพเพียงภรรยาและอีกา กับเรื่องราวด้านมืดเบื้องหลังของเขา