ในขณะที่สภาพอากาศกำลังแปรปรวน ฝนตกเทลงมาสร้างความเฉอะแฉะให้ทุกคนต้องเผชิญ มันคงเป็นช่วงเวลาลำบากแน่ๆ ที่ต้องตรากตรำฝ่าความเปียกปอนกลับสู่ชายคาที่เรียกว่า “บ้าน” ผู้คนทั่วโลกต่างคุ้นเคยกับสิ่งประดิษฐ์ที่เรียกว่าร่มกันเป็นอย่างดี สืบสานคำพูดของพ่อแม่ที่ให้รักษาเนื้อตัวไม่ให้เปียกโดยมีอุปกรณ์ชิ้นนี้เป็นเครื่องมือ ซึ่งแน่นอนว่าการพกร่มเป็นเรื่องปกติของเมืองอุดมฝน ชาวอังกฤษเองก็คุ้นเคยกับการพกร่มออกไปนอกบ้านเป็นประจำ เพราะนี่คืออุปกรณ์อมตะที่ช่วยผ่อนหนักเป็นเบาในช่วงเวลาแสนยากลำบากระหว่างฟ้าร่ำไห้

Jonas Hanway ชายคนแรกที่ถือร่มกางเดินตามถนนเป็นเรื่องปกติคนแรกของอังกฤษ / ภาพ: National Portrait Gallery

     เชื่อไหมว่าครั้งหนึ่งคนอังกฤษเคยประณามหยามเหยียดผู้ถือร่มในระหว่างฝนตก...อาจฟังดูประหลาดว่าทำไมคนๆ หนึ่งจะต้องถูกมองเป็นตัวประหลาดเมื่อกางร่มออกจากบ้านยามฝนตกเพื่อไม่ให้ตัวเองเปียกปอน ย้อนกลับไปช่วงต้นยุค 1750s มีชายชื่อว่า Jonas Hanway กลับมาจากฝรั่งเศสและถือร่มเดินไปมานอกบ้านขณะฝนตก เขาถูกเยาะเย้ยและสร้างความอับอายราวกับกำลังกระทำผิดศีลธรรมจรรยาบางอย่าง แต่ดูเหมือนว่าเขาจะไม่สนใจและสร้างขนบของตัวเองโดยจำเป็นต้องปฏิบัติตามธรรมเนียมดั้งเดิมที่ดูไร้สาระ

     ระเบียบทางสังคมในอังกฤษสมัยนั้นประหลาดอยู่พอสมควร โดยเฉพาะกับเรื่องร่ม เพราะในช่วงนั้นร่มถือเป็นสิ่งของต้องห้าม ในขณะนั้นร่มถือเป็นสัญลักษณ์แห่งความอ่อนแอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับสุภาพบุรุษ ใครที่ถือร่มจะกลายเป็นผู้ถูกตีตราและกล่าวหาเยาะเย้ยราวกับเป็นตัวประหลาดของสังคม แต่ความน่าฉงนนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงเพราะกฎเกณฑ์อันไร้ที่มาที่ไป แต่มันเกิดจากชุดความคิดชาตินิยมอันแข็งแกร่ง รวมถึงการต่อต้านวัฒนธรรมจากสังคมบ้านใกล้เรือนเคียง แล้วอะไรทำให้การถือร่มถือเป็นความน่าอับอายและไม่น่าให้อภัย

Jonas Hanway นักเดินทางชาวอังกฤษผู้เป็นปฏิปักษ์ต่อสังคมอังกฤษในหลายเรื่อง รวมถึงการกางร่มเดินถนน / ภาพ: Portsmouth Cathedral

     ชาวอังกฤษ (รวมถึงเขตพื้นที่สหราชอาณาจักร) มีความเป็นชาตินิยมสูงมาก เนื่องด้วยร่มเกิดจากการพัฒนาคอนเซปต์อุปกรณ์สำหรับกันแดด ฝน และหิมะของชาวฝรั่งเศส นั่นทำให้คนอังกฤษมองว่าการถือร่มมันดูเป็นฝรั่งเศสจนเกินไป ความนิยมร่มในหมู่คนฝรั่งเศสก็พุ่งสูงขึ้น จากเดิม “Parasol” ถูกแปรเปลี่ยนเป็นร่มพับเพื่อง่ายต่อการใช้งาน และมันก็โด่งดังจนกลายเป็นอุปกรณ์ติดตัวที่ชาวฝรั่งเศสถือกันเป็นเรื่องปกติ ดังนั้นสำหรับคนอังกฤษร่มจึงเป็นเหมือนสัญญะบ่งบอกตัวตนจากวิถีแห่งชาติใกล้เคียง และนำมาสู่การเรียกผู้ถือร่มว่า “Minching Frenchmen” ซึ่งสะท้อนถึงการต่อต้านและคำดูถูกฝรั่งเศส

     ไม่ใช่แค่ความดุดันเรื่องชาตินิยมเท่านั้น แต่การสร้างวัฒนธรรมรูปแบบใหม่ยังเป็นภัยต่อธุรกิจการเดินทางของอังกฤษในยุคนั้นด้วย เชื่อว่าหลายคนคงเคยเห็นชาวอังกฤษกางร่มเดินกันขวักไขว่เป็นเรื่องปกติในยุคปัจจุบัน แต่ย้อนกลับไปเกือบ 4 ศตวรรษก่อนมันไม่เป็นเช่นนั้น ความสะดวกสบายเดียวในยามฝนตกคือรถโค้ชที่ติดอุปกรณ์กันฝนสำหรับผู้โดยสาร เมื่อฝนลงเม็ด เหล่านักขับทั้งหลายก็จะให้บริการได้อย่างยอดเยี่ยม ทว่าเมื่อโจนาสเริ่มถือร่มติดมือเขาจะกลายเป็นปฏิปักษ์ต่อคนเหล่านั้น ถึงขั้นเคยโดนเหยียดยาม ด่าทอ และบางคนคิดอยากจะขับรถทับเขาเลยด้วยซ้ำ

Jonas Hanway กับการถือร่มเดินถนนของเขา / ภาพ: The New York Public Library

     หลังจากโจนาสเสียชีวิตดูเหมือนว่าการถือร่มจะกลายเป็นเรื่องปกติ ร่มเริ่มถูกลง มีการปรับแต่งให้เหมาะกับยุคสมัยและเข้าถึงคนทุกกลุ่ม จากเดิมผู้คนเกลียดการถือร่มและพ่วงความเกลียดชังไปสาดใส่ผู้อื่น แต่ช่วงเวลาไม่กี่ทศวรรษหลังโจนาสถือร่มเดินตะลอนออกนอกครัวเรือน มันเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่พัฒนาแนวคิดและตีกฎระเบียบทางสังคมอันยึดติดกับชาตินิยมและขนบธรรมเนียมที่ไร้เหตุไร้ผล หากไม่มีโจนาสในวันนั้นภาพของคนอังกฤษเดินกางร่มกันเป็นทิวแถวอยู่ตามเมืองต่างๆ ขณะฝนตกอาจไม่เกิดขึ้น หรือเกิดขึ้นช้ากว่านี้มาก จากเรื่องราวทั้งหมดใครจะคิดล่ะว่าครั้งหนึ่งการถือร่มเป็นมลทินที่ทำให้คนต้องกลายเป็นเอเลี่ยนเพียงเพราะพบวิธีการใช้ชีวิตใต้ฟ้าอย่างชาญฉลาด

การฝ่าฝนพร้อมร่มที่สร้างความประหลาดใจให้กับผู้คนมากมายของ Jonas Hanway / ภาพ: Fine Art America

 

ข้อมูล:

beau-nuage.fr

faena.com

atlasobscura.com