เล่าเรื่องราวอาลัยแด่ Gene Deitch แอนิเมเตอร์ชื่อดังอดีตผู้สร้าง Tom & Jerry และ Popeye

     ทุกคนคงรู้จักการ์ตูนเรื่อง Tom & Jerry และ Popeye กันเป็นอย่างดี ไม่ว่าจะผ่านมากี่ยุคกี่สมัยการ์ตูน 2 เรื่องนี้ยังคงเป็นอมตะ เด็กดูได้ผู้ใหญ่ดูดีอยู่เสมอ ลายเส้นอันน่ารัก ความตลก แง่มุมสร้างรอยยิ้ม รวมถึงความกวนสร้างให้มันกลายเป็นอมตะ แต่ว่าน้อยคงจะรู้จักกับผู้สรรสร้างตัวละครเหล่านี้ วันนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับผู้ร่วมรังสรรค์ผลงานระดับตำนาน ชายหนุ่มไอเดียบรรเจิดผู้นี้เพิ่งเสียชีวิตลงเมื่อวันที่ 16 เมษายนที่ผ่านมา เราจะย้อนนึกเรื่องราวชีวิตและภาพจำวันวานของเขากันอีกครั้ง

Gene Deitch ชายผู้รังสรรค์การ์ตูนมาตลอดชีวิต / ภาพ: AP

     Gene Deitch คือบุคคลต้นเรื่องของเราในวันนี้ เด็กหนุ่มเชื้อสายเช็กเกิดที่เมืองชิคาโก รัฐอิลลินอยส์ ประเทศสหรัฐอเมริกาโดยมีชื่อเต็มว่า Eugene Merril Deitch เป็นบุตรของครอบครัวพนักงานขายชาวเช็กผู้ตั้งรกรากในเมืองชิคาโกก่อนจะย้ายไปรัฐแคลิฟอร์เนียในเวลาต่อมา ซึ่งหลังจากพ้นช่วงวัยศึกษาเล่าเรียนจีนได้เดินหน้าสายศิลปะอย่างจริงจัง แต่โชคร้ายชีวิตต้องฝ่าวิกฤติช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เขาจึงเริ่มอาชีพกับบริษัทผลิตอากาศยานแห่งหนึ่งด้วยการรับหน้าที่วาดพิมพ์เขียวต่างๆ ก่อนจะถูกเกณฑ์เข้ารับทหารและฝึกฝนหน้าที่นักบิน แต่เขาก็เกิดอาการผิดปกติทางปอดทำให้เขาถูกปลดประจำการและเดินหน้าตามทางศิลปินต่อไปกับการวาดภาพ เรื่อยไปถึงศิลปะดนตรีที่จับมือกับ Connie Converse สร้างสรรค์เพลง แต่นี่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นของชีวิตศิลปิน เพราะก้าวที่ยิ่งใหญ่กำลังรอเขาอยู่

ภาพปกของ Terrytoons ที่คนยุคเก่าหลายคนคงคุ้นตากันเป็นอย่างดี / ภาพ: TV Tropes

     หลังจากช่วงวิกฤตการณ์จบลงเวลาเดินทางผ่านไป 10 ปีจีนก็ได้เริ่มเดินเส้นทางสายแอนิเมชั่นด้วยการเรียนรู้งานจากสตูดิโอ United Productions of America (UPA) และเริ่มเขียนคอลัมน์การ์ตูนในหนังสือพิมพ์ โดยส่วนใหญ่เป็นแนวแฟนตาซี-ผจญภัยซึ่งเป็นรากฐานของเขาทั้งชีวิต หลังจากฝึกปรือฝีมือประกอบกับพรสวรรค์ทำให้เขาได้ขึ้นแท่นเป็นผู้อำนวยการสร้างสรรค์ของ Terrytoons บริษัทแอนิเมชั่นชื่อดังของสหรัฐฯ ในเวลาต่อมา และแล้ว Sidney’s Family การ์ตูนเรื่องเยี่ยมภายใต้การดูแลของเขาก็เข้าชิงรางวัลออสการ์ปี 1958 นับเป็นจุดเริ่มต้นของตำนานยอดฝีมือ แต่แล้วชีวิตก็ไม่ได้ง่าย เขาโดนไล่ออกจากบริษัทและต้องเริ่มต้นตั้งสตูดิโอของตัวเองชื่อ “Gene Deitch Associates, Inc.” ในปีเดียวกัน

Munro ภาพยนตร์สั้นต่างประเทศเรื่องแรกที่คว้ารางวัลออสการ์ สาขาภาพยนตร์สั้นยอดเยี่ยม / ภาพ: Animation Magazine

     ความพยายามก็เห็นผล...ถึงแม้เขาต้องตรากตรำกับชีวิตอันยากลำบากเพราะการยืนด้วยลำแข้งของตัวเอง แต่เมื่อบริษัทอยู่ตัวลูกค้าอย่าง Rembrandt Films ก็เข้ามาทำสัญญาเพื่อสนับสนุนการสร้าง Munro หนึ่งในผลงานชิ้นโบว์แดงในชีวิตจีน เขาย้ายไปพำนัก ณ กรุงปราก ประเทศเช็กโกสโลวาเกีย (ประเทศเช็กในปัจจุบัน) ในปี 1959 เพื่อเน้นลงมือทำภาพยนตร์สั้นเรื่องมันโรให้สมบูรณ์แบบโดยใช้เวลาตามความตั้งใจของกลุ่มทุนคือ 10 วัน ช่วงนี้เองเขาก็ได้พบกับ Zdenka Najmanová ผู้จัดการสตูดิโอสาวในเมืองหลวงซึ่งเขายืดระยะเวลาการอยู่ที่นี่ออกไปจาก 10 วันสู่ไม่มีกำหนด และลงหลักปักฐานแต่งงานในเวลาต่อมา...

บรรยากาศงานประกาศผลรางวัลออสการ์ครั้งที่ 33 (ภาพไม่เกี่ยวข้องกับ Gene Deitch แต่อย่างใด นำมาเพื่อประกอบบทความเท่านั้น) / ภาพ: Courtesy of Oscars

     หลังจากชีวิตรักเริ่มผลิบาน ผลงานก็ผลิตามเช่นกัน ภาพยนตร์สั้นเรื่องมันโรได้ฤกษ์ออกฉายในประเทศเช็กโกสโลวาเกียในเดือนกันยายนปี 1960 ก่อนที่จะเข้าฉายที่ประเทศอเมริกาเดือนตุลาคมปี 1961 ในฐานะภาพยนตร์สั้นอุ่นเครื่องก่อนภาพยนตร์ระดับตำนานอย่าง Breakfast at Tiffany’s ความยอดเยี่ยมไม่ใช่แค่สถานะเป็นภาพยนตร์สั้นประดับผลงานชิ้นอมตะเท่านั้น แต่มันโรยังคว้ารางวัลภาพยนตร์สั้นยอดเยี่ยมจากเวทีออสการ์ครั้งที่ 33 มาก่อนหน้านี้แล้วอีกด้วย (รางวัลสำหรับภาพยนตร์ปี 1960 แต่จัดขึ้นช่วงต้นปี 1961) มันโรถือเป็นภาพยนตร์สั้นจากต่างประเทศเรื่องแรกที่คว้ารางวัลนี้ไปครอง เรียกได้ว่าจีนสร้างชื่อให้ตัวเองได้อย่างน่าภาคภูมิใจ

Popeye เวอร์ชั่นคลาสสิกที่ใครก็ต้องเคยผ่านตา / ภาพ: Paramount Cartoon Studios

     ไม่ใช่แค่ภาพยนตร์สั้นดีกรีรางวัลออสการ์เท่านั้น! จีนร่วมกับลูกค้ารายเดิมสรรสร้างซีรี่ส์ป๊อปอายฉายทางโทรทัศน์ตั้งแต่ปี 1960 ถึง 1963 นอกจากนี้เราคงจำกันได้ดีกับผลงานสร้างชื่ออย่างทอม แอนด์ เจอร์รี่ที่จีนกำกับดูแลในรูปแบบภาพยนตร์สั้น 13 ตอนให้กับ MGM ตั้งแต่ช่วงปี 1962 ถึง 1963 แต่แล้วเหมือนเดิม...ชีวิตไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบ แมวกับหนูเวอร์ชั่นของจีนกลับโดนวิพากษ์วิจารณ์ด้วยอคติว่าใช้ความรุนแรงเกินไป ทั้งๆ ที่จีนจะสื่อถึงการให้กำลังใจว่าแม้จะตัวเล็กสามารถเอาชนะหรืออยู่รอดในสถานการณ์คับขัน ซึ่งสื่อบางแห่งเขียนถึงผลงานของเขาว่าเป็นทอม แอนด์ เจอร์รี่เวอร์ชั่นที่ห่วยแตกที่สุด แต่สำหรับเจ้าของผลงานเขาเคลมว่าแฟนคลับเขียนจดหมายมาชื่นชมเขาจากการ์ตูนเรื่องนี้มากมาย เขายังระบุอีกว่าการ์ตูนเรื่องนี้คือผลงานที่เขาชื่นชอบที่สุดในชีวิต

รวมฮิต Tom & Jerry ตอนคลาสสิกโดย Gene Detich ในรูปแบบซีดีประเทศไทย / ภาพ: Cyberpetch

     เชื่อไหมว่านักสร้างสรรค์ชาวเช็กไม่ได้มีผลงานแค่ 3 เรื่องดังเท่านั้นเพราะตลอดชีวิตจีนสร้างผลงานคุ้นหูเรามาตลอด เพียงแต่อาจจะเป็นเวอร์ชั่นที่ไม่ได้ผ่านตาเรามากนัก อย่างการ์ตูนโทรทัศน์คลาสสิกอย่าง Krazy Kat ช่วงปี 1962 ถึง 1964 หรือจะเป็น Alice of Wonderland in Paris ปี 1966 และอีกหนึ่งเรื่องคือ The Hobbit ภาพยนตร์ดัดแปลงจากหนังสือเล่มอมตะที่ถูกนำมาเป็นโครงเรื่องของ The Lord of the Rings โดยจีนร่วมมือกับแอนิเมเตอร์ชาวเช็ก แต่ผลงานเรื่องยาวกลับไม่ถูกจัดสร้างขึ้นอย่างเป็นกิจจะลักษณะเพราะปัญหาด้านเงินทุน จนสุดท้ายเหลือเพียงภาพยนตร์สั้นมีความยาวประมาณ 12 นาทีและถูกเผยแพร่หลังจากสร้างห่างไปหลายสิบปี หลังจากนั้นชีวิตของจีนก็ก้าวเดินในสายแอนิเมชั่นมาโดยตลอด

Gene Deitch ขณะวาดการ์ตูน กิจกรรมที่สะท้อนถึงตัวตนของเขาได้อย่างชัดเจน / ภาพ: CBS

     เขาดำรงชีวิตอยู่ในกรุงปรากมาตั้งแต่ปี 1959 และเรื่องนี้อาจจะฟังดูธรรมดา แต่สำหรับเช็กโกสโลวาเกียใต้ระบอบคอมมิวนิสต์ในตอนนั้นมีชาวอเมริกันมาอาศัยและทำงานเกินกว่า 30 ปีจึงเป็นเรื่องมหัศจรรย์ แปลกจนมีคำนิยามที่กล่าวถึงจีนว่า “ชาวอเมริกันเพียงผู้เดียวที่อาศัยและทำงานในกรุงปรากระหว่างการปกครอง 30 ปีของพรรคคอมมิวนิวต์” เขาเคยถูกสะกดรอยแต่ก็ไม่ได้ระแวงอะไรมากมาย ใช้ชีวิตเป็นปกติสุข ทำงานที่เขาชื่นชอบตลอดหลายสิบปีก่อนจะเพลาลงช่วงบั้นปลายชีวิต และวันที่ 16 เมษายน 2020 ที่ผ่านมาเขาก็จากไปอย่างสงบ โว้กประเทศไทยขอไว้อาลัยแด่การจากไปครั้งนี้อย่างสุดซึ้งของสุดยอดตำนานวงการแอนิเมชั่นโลก “จีน ดีทช์”