หญิงสยามแต่งกายงามนัก...ย้อนรอยแฟชั่นราชสำนักของสตรีไทยตลอด 200 ปี

(สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงฉลองพระองค์แบบตะวันตกและทรงพระมาลาเข้าชุด)

Edited by Saisuree Mesiri

     สืบค้นที่มาและเรื่องราวตลอดเส้นทางอันยาวไกลในประวัติศาสตร์การแต่งกายของสตรีไทยในราชสำนัก ผ่าน 20 ภาพเล่าเรื่องราวเผยพัฒนาการของเครื่องแต่งกายไทยที่มีการปรับประยุกต์และแปรเปลี่ยนมาอย่างต่อเนื่องเพื่อความเหมาะสมกับยุคสมัย ทั้งด้วยการคัดสรรองค์ประกอบหรือวัตถุดิบนำเข้าจากวัฒนธรรมต่างชาติ มาปรุงแต่งให้เป็นไปตามรสนิยมและลักษณะการใช้งานแบบไทยๆ

     ช่วง 200 ปีที่ผ่านมา แฟชั่นและรสนิยมแบบชาติตะวันตกได้มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการปรับเปลี่ยนรูปแบบการแต่งกายของสตรีไทย โดยมีพระมเหสีเทวี เจ้านายฝ่ายใน และสตรีในราชสำนักทั้งหลายเป็นผู้นำในการคัดสรรและปรับประยุกต์เครื่องแต่งพระองค์และเครื่องแต่งกายให้มีความเหมาะสมแก่กาลสมัย สอดรับกับการปรับเปลี่ยนบทบาทของสตรีตามกระแสแห่งโลกาภิวัตน์ ซึ่งการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวปรากฏให้เห็นชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ นับตั้งแต่ครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 19 เป็นต้นมา แม้ว่าการเปิดรับวัฒนธรรมจากชาติตะวันตกได้ดำเนินมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่การยอมรับวัฒนธรรมตลอดจนนวัตกรรมต่างๆ ก็ไม่ได้หมายความถึงการล้มล้างหรือละเลิกวัฒนธรรมไทยโดยสิ้นเชิง หากแต่เป็นการปรับประยุกต์ให้เหมาะสมกลมกลืนและสอดคล้องกับความเป็น “ชาวสยาม” อย่างแท้จริง

สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา ทรงฉลองพระองค์ชุด Evening dress อย่างตะวันตก ตามแนวแฟชั่นยุควิกตอเรีย

สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ทรงพระภูษายกจีบหน้านาง ห่มตาด

สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินีในรัชกาลที่ 4 ทรงฉลองพระองค์แบบเต็มยศสำหรับงานพระราชพิธี

สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ทรงฉลองพระองค์แบบ Military jacket ห่มทับด้วยสไบจับจีบ ประดับพระตราเครื่องราชอิสริยาภรณ์

พระวิมาดาเธอพระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ทรงฉลองพระองค์ผ้าไหมทอลายแบบแขนหมูแฮม ทรงสวมถุงน่องปักลายและรองเท้าผ้าปักลวดลาย ทรงฉายพระรูปคู่กับพระราชโอรส สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์

สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

พระรูปรวมพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงฉลองพระองค์แขนหมูแฮมตามพระราชนิยม

เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ แต่งกายด้วยเสื้อแบบนายทหาร ห่มทับด้วยสไบจับจีบ ประดับเข็มกลัดเพชรอย่างสวยงาม

สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี และพระราชธิดา สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน์สุขุมขัตติยกัลยาวดี กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร ทรงฉลองพระองค์ผ้าพื้นขาวเรียบไม่ระบายในลักษณะที่เรียกว่า Day dress คาดทับด้วยสายสะพายแพรจีบ

สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ สดับ ลดาวัลย์ สวมเสื้อสไตล์เอ็ดวอร์เดียนและเครื่องประดับแบบตะวันตก

พระวิมาดาเธอพระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ามาลินีนพดารา กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา ทรงฉลองพระองค์ตกแต่งด้วยผ้าลูกไม้ตามความนิยมอย่างตะวันตก แพรสะพายผ้าลูกไม้ถ่วงจากไหล่ซ้ายไปรวบไว้ที่เอวขวา

พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงฉลองพระองค์ผ้าลูกไม้คู่กับการนุ่งซิ่นไหม และมวยผมยกตามธรรมเนียมราชสำนักเชียงใหม่

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้านิภานภดล กรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารี

พระนางเธอลักษมีลาวัณ ฉลองพระองค์ตกแต่งด้วยผ้าโปร่งบาง ไม่ทรงสะพายแพรแต่ใช้ภูษาพันรอบบั้นพระองค์ ทรงสวมสร้อยพระศอไข่มุกเส้นยาว ฉลองพระบาทส้นสูง ถุงน่องไม่มีลาย ตามลักษณะการแต่งกายในต้นสมัยรัชกาลที่ 6

พระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าวัลลภาเทวี ทรงสวมเครื่องประดับศีรษะที่เรียกว่า Bandeau แบบแฟชั่นตะวันตกและนุ่งซิ่นตามพระราชนิยม

สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7 ทรงคาดพระนลาฏด้วยเทียร่าทรงคลาสสิกแบบรัสเซียหรือ Kokoshnik Tiara เป็น Fringe Tiara ที่มีแฉกรัศมีแบบดวงอาทิตย์ สามารถสวมเป็นสร้อยคอได้ อันเป็นแฟชั่นของยุคต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถในรัชกาลที่ 9 ทรงฉลองพระองค์ชุดไทยแบบผสมผสาน ฉลองพระองค์สไตล์นี้ห้องเสื้อบัลแมงออกแบบตัดเย็บจากรูปแบบการนุ่งโจงกระเบนและเสื้อราชแพตเทิร์นในช่วงที่มีการเฉลิมฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี ทรงสต๊อกกิ้งสีขาวแบบสตรีในราชสำนักในสมัยรัชกาลที่ 5 ที่มีการแต่งกาย แบบ Siamese-European คือการผสมผสานลูกไม้แบบยุคเอ็ดวอร์เดียนเข้าชุดกับผ้าไหมยกแบบไทย เครื่องประดับตามอย่างฝรั่ง คือความเหมาะสมลงตัวและสร้างอิทธิพลให้การแต่งกายแบบไทยมาจนถึงปัจจุบัน