ทำความรู้จัก “สเตียรอยด์” มีประโยชน์และโทษต่อร่างกายและผิวอย่างไร

สเตียรอยด์ คืออะไร?

‘สเตียรอยด์’ (Steroid) เป็นกลุ่มฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่ร่างกายสามารถสร้างขึ้นได้เองแต่ในปริมาณที่น้อย มีหน้าที่ในการช่วยควบคุมกระบวนการต่างๆ ในร่างกายให้ทำงานได้ปกติ ไม่ว่าจะเป็น ต้านการอักเสบ และช่วยให้ภูมิคุ้มกันทำงานปกติ 

สเตียรอยด์สังเคราะห์ คืออะไร?

นอกจากสเตียรอยด์ธรรมชาติที่ร่างกายสร้างขึ้น ยังมีสเตียรอยด์ชนิดสังเคราะห์ที่บริษัทยาเป็นผู้สร้างขึ้นมาเลียนแบบสเตียรอยด์ในร่างกาย เพื่อใช้ในการรักษาทางการแพทย์ ช่วยในการรักษาโรคได้ดี คล้ายกับสเตียรอยด์ธรรมชาติ แต่สเตียรอยด์สังเคราะห์จะมีผลข้างเคียงที่มากกว่าหากใช้ผิดวิธี

สเตียรอยด์มีกี่ประเภท

สเตียรอยด์ สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่

1) สำหรับใช้ภายนอก จะอยู่ในรูปแบบยาทา ยาหยอดตา ยาพ่นจมูก เป็นการใช้เฉพาะจุด จึงลดผลข้างเคียงที่จะเกิดขึ้นได้น้อยกว่าแบบทานหรือฉีด แต่ทั้งนี้ควรใช้ตามแพทย์สั่งเท่านั้

2) สำหรับใช้รับประทานหรือฉีด จะเป็นการใช้สเตียรอยด์เพื่อรักษาอาการภายใน หรือรักษาโรค เช่น โรคหอบหืด หรือสำหรับในผู้ป่วยที่มีการปลูกถ่ายอวัยวะ การใช้สเตียรอยด์จะช่วยรักษาอาการให้หายไวขึ้น และถ้าหากอาการดีขึ้นควรหยุดใช้ทันที

สเตียรอยด์ทำหน้าที่อย่างไร?

เนื่องจากสเตียรอยด์เป็นสารที่ร่างกายสร้างได้เอง และมีหน้าที่ช่วยควบคุมการทำงานของร่างกายให้ดีขึ้น ดังนั้นการได้ใช้สเตียรอยด์ในการรักษาจะช่วยกระตุ้นให้ร่างกายได้รับการซ่อมแซมและฟื้นตัวได้เร็ว ไม่ว่าจะเป็น ลดอาการบวมแดง ลดการอักเสบ และช่วยให้ผิวหนังที่เป็นแผลหายได้ไวขึ้น ทั้งนี้ต้องเป็นการใช้ที่อยู่ภายใต้การควบคุมของแพทย์ ไม่ควรใช้เพื่อรักษาอาการเอง หากใช้เกินปริมาณ ก็ให้โทษต่อร่างกายเช่นเดียวกัน 

ประโยชน์ของสเตียรอยด์

สเตียรอยด์มีฤทธิ์ในการลดอาการปวด บวม แดง ต้านการอักเสบ รวมถึงฤทธิ์ในการกดภูมิคุ้มกันและลดไข้ จึงนิยมนำมาใช้ในยารักษาอาการปวดกล้ามเนื้อ ใช้รักษาโรคภูมิแพ้ โรคผิวหนัง โรคตาหรือโรคทางเดินหายใจที่มีอาการอักเสบร่วมด้วย

ผลข้างเคียงต่อร่างกาย

แม้ว่าสเตียรอยด์จะมีประโยชน์มาก แต่การใช้ในปริมาณที่เยอะเกินไปก็ทำให้เกิดผลข้างเคียงที่อันตรายไม่น้อย ไม่ว่าจะเป็น ผลข้างเคียงที่เกิดจากการใช้สเตียรอยด์ในรูปแบบครีม จะทำให้ผิวหนังซีดเซียว เกิดการอักเสบ และเป็นสาเหตุทำให้เกิดสิวสเตียรอยด์ได้ สำหรับในด้านของระบบภายใน หากรับประทานหรือฉีดสเตียรอยด์เกินขนาด จะส่งผลให้เกิดอาการบวมน้ำ เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด มีการสะสมไขมันที่มากเกินความจำเป็น และเสี่ยงต่อการเป็นภาวะโรคกระดูกพรุนได้

ผลข้างเคียงกับผิว

การใช้ครีมที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์จนเกิดเป็นอาการติดสเตียรอยด์ จะส่งผลให้ผิวหน้าบางลง ไวต่อแสงแดดมากขึ้น เมื่อโดนแดดจะทำให้รู้สึกแสบร้อนบนใบหน้า มีสิวผดผื่น และสิวอักเสบขึ้นมาตามบริเวณรอบๆ ปาก ซึ่งหากมีอาการผิดปกติ จะยังไม่สามารถหยุดใช้ได้ทันที เพราะหากเลิกใช้ยาจะออกฤทธิ์ทำร้ายผิวหนังมากกว่าเดิม 

ข้อแนะนำในการใช้สเตียรอยด์

• ควรใช้และทำตามข้อปฏิบัติของแพทย์อย่างเคร่งครัด
• ไม่ควรซื้อยาที่ไม่มีฉลากบ่งบอกชัดเจน ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
• ไม่ควรหยุดหรือเลิกกิน เลิกใช้ก่อนแพทย์สั่งเพราะอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงตามมาได้

ใครที่ไม่สามารถใช้สเตียรอยด์ได้

ผู้ที่ไม่ควรใช้สเตียรอยด์ ได้แก่ ผู้ที่อยู่ในภาวะติดเชื้อขั้นรุนแรง ผู้มีความดันสูง เป็นโรคหัวใจ มีแผลในกระเพาะอาหาร และผู้ป่วยโรคต้อหิน เป็นต้น