เปิดที่มาชื่อ “มิตร ชัยบัญชา” ตำนานพระเอกดังที่ชื่อในวงการไม่ใช่ทั้งชื่อและนามสกุลจริง

ภาพ: Sebastien Peet

     “มนต์รักนักพากย์” ภาพยนตร์ไทยย้อนยุคบนแพลตฟอร์มเน็ตฟลิกซ์พาเราย้อนกลับสู่ห้วงสมัยของการฉายหนังกลางแปลงพร้อมการพากย์ออกรสออกชาติแบบสดๆ ภาพยนตร์ส่วนมากในยุคนั้นต้องนำแสดงโดย “มิตร ชัยบัญชา” จึงจะเป็นภาพยนตร์กระแสและได้ผลตอบรับเชิงบวก ถึงขั้นมีคำกล่าวว่า “ถ้าไม่ใช่หนังมิตรไม่ดู” เลยทีเดียว สะท้อนให้เห็นอิทธิพลของพระเอกดังที่สามารถดึงดูดผู้ชมจากทั่วทุกสารทิศ ความน่าสนใจของภาพยนตร์เรื่องนี้คือทุกคนมีความผูกพันและเชื่อมโยงกับมิตร นักพากย์ที่ให้เสียงทุกวันเหมือนมีจิตวิญญาณของมิตรภายในตัวเอง ซึ่งนั่นทำให้เขาเป็นพระเอกตลอดกาลในใจหลายคน

     ชื่อเสียงที่โด่งดังจนไม่มีใครในประเทศไทยยุคนั้นไม่รู้จักนั้นกลับไม่ใช่ชื่อเสียงเรียงนามของเขาจริงๆ แต่เป็นนามสมมติเพื่อใช้ในวงการบันเทิงเท่านั้น ในฉากหนึ่งในภาพยนตร์มนต์รักนักพากย์มีการพูดถึงเรื่องนี้ว่าแท้จริงแล้วมิตรไม่ได้ชื่อมิตร แต่ถูกตั้งให้ตามลำดับความสำคัญในชีวิตของนักแสดงคนนี้ มันเชื่อมโยงถึงวิถีของเหล่านักพากย์เดินสายที่ต้องใช้ชีวิตกับเพื่อนราวกับครอบครัว ความสำคัญเหนือสิ่งอื่นใดคือการสร้างความสัมพันธ์แน่นแฟ้นและมอบชีวิตอันงดงามให้กันและกัน สะท้อนภาพชื่อของมิตรที่ทรงอิทธิพลและสามารถหล่อหลอมชุดความคิดของคนสมคำว่า “มิตร”

มิตร ชัยบัญชา หรือพิเชษฐ์ พุ่มเหม ขณะเป็นนักเรียนของโรงเรียนฝึกการบิน

     เรื่องราวการเปลี่ยนชื่อนั้นเริ่มต้นตั้งแต่ช่วงแรกในชีวิตการเป็นนักแสดง เดิมทีเขาชื่อ “พิเชษฐ์ พุ่มเหม” และชื่อเกิดดั้งเดิมคือชื่อ “บุญทิ้ง” และที่คนก่อนเข้าวงการรู้จักมักคุ้นกันเป็นอย่างดีคือ “จ่าเชษฐ์” ซึ่งได้มาจากการที่เขาเป็นทหารอากาศรับใช้ชาติ แต่เมื่อเส้นทางชีวิตพัดพาให้เขาเข้ามาสู่วงการบันเทิง มันเหมือนโลกใหม่ที่จ่าเชษฐ์ต้องสละบทบาททหารและเปลี่ยนชื่อเพื่อสร้างตัวตนใหม่ในคราบนักแสดง โดยจุดตั้งต้นของเรื่องการเปลี่ยนชื่อก็มาจากการเดินสายเพื่อพบปะคนสำคัญของแวดวงบันเทิง ณ ตอนนั้น ชื่อจ่าเชษฐ์กำลังถูกปิดกั้นไว้พร้อมกับชื่อใหม่ที่ต่อมากลายเป็นตำนาน

     เหตุการณ์สำคัญนี้เกิดขึ้นเมื่อ “สุรัฐ พุกกะเวส” ผู้คร่ำหวอดในวงการ ณ ขณะนั้นพบกับเขา และนัดให้ “กิ่ง แก้วประเสริฐ” พาไปทำความรู้จักกับทีมงานผู้สร้างภาพยนตร์ “ชาติเสือ” ซึ่งภาพยนตร์เรื่องดังกล่าวมีลิสต์นักแสดงอยู่แล้ว ทว่า “ประทีป โกมลภิส” ไม่ถูกใจ จนกระทั่งมาพบกับนักแสดงหน้าใหม่ และชักชวนให้เข้าร่วมแสดง รวมถึงตั้งชื่อให้ใหม่โดยถามคำถามเรียบง่ายว่า “ในชีวิตสิ่งใดสำคัญสุด” คำตอบก็เรียบง่ายไม่แพ้กันคือ “เพื่อนครับ” ประทีปเจาะลึกถึงคำว่าเพื่อนและแนะนำให้เก็บรักษาเพื่อนดีๆ ไว้ และตั้งชื่อใหม่ให้เป็น “มิตร” หลังจากนั้นหน้าประวัติศาสตร์วงการบันเทิงไทยก็ได้ว่าที่ตำนานกับชื่อที่ทุกคนคุ้นหู

ฉากจากภาพยนตร์มนต์รักนักพากย์ที่มีการฉายหนังของมิตร ชัยบัญชา

     เรื่องราวดังกล่าวอาจเป็นเรื่องที่ทำให้หลายคนประหลาดใจ แต่บางคนก็อาจจะรู้ความจริงข้อนี้มานานแล้ว แต่สำหรับนามสกุล “ชัยบัญชา” เองก็ไม่ใช่นามสกุลแต่ดั้งแต่เดิม แม้มิตรจะเปลี่ยนนามสกุลในช่วงบั้นปลายชีวิตเมื่อปี พ.ศ. 2518 (พิเชษฐ์ ชัยบัญชา) ก็ตาม โดยนามสกุลนี้ก็มาจากคำถามของประทีปเช่นเดิม ข้อนี้ประทีปถามมิตรว่า “ในชีวิตเกิดมาภูมิใจสิ่งใดมากที่สุด” และคำตอบจากมิตรคือ “ได้อัญเชิญธงชัยเฉลิมพลในพิธีสวนสนามวันปิยมหาราชครับ” เกียรติยศที่ผูกโยงกับอาชีพราชการทหารถูกแปรเปลี่ยนเป็นคำศัพท์ “ชัยบัญชา” อันเป็นนามสกุลที่ทุกคนคุ้นหู อีกทั้งยังเชื่อมโยงสะท้อนตัวตนความภาคภูมิใจกับการเป็นทหารรับใช้ชาติตลอดมาและตลอดไป เขาย้ำเตือนตัวเองเกี่ยวกับความภูมิใจในการเป็นทหารอากาศอยู่เสมอ แม้จะเป็นนักแสดงที่โด่งดัง เขาก็ไม่เคยลืมตัวตนที่ตัวเองสร้างเกียรติยศผ่านอาชีพราชการทหารเลยแม้แต่ครั้งเดียว ทั้งหมดนี้คือที่มาของชื่อ “มิตร ชัยบัญชา” นามแฝงที่โด่งดังที่สุดตลอดกาลของวงการบันเทิงไทย